سرمایه شرکت و موسسه

آنچه در این مقاله به آن پرداخته ایم:
مقدمه ای پیرامون سرمایه شرکت و موسسه و تعریف سرمایه شرکت و موسسه (سرمایه شرکت و موسسه به چه معناست)؟
تفاوت آورده و سرمایه شرکت و موسسه
انواع سرمایه شرکت و موسسه
سرمایه شامل چه مواردی می شود؟
سرمایه شرکت سهامی خاص
سرمایه شرکت سهامی عام
سرمایه شرکت با مسئولیت محدود
سرمایه شرکت تضامنی
سرمایه شرکت تعاونی
سوالات متداول پیرامون شرکت و موسسه

مقدمه ای پیرامون سرمایه شرکت و موسسه و تعریف سرمایه شرکت و موسسه (سرمایه شرکت و موسسه به چه معناست)؟

هر شخص حقوقی اعم از شرکت یا موسسه باید دارای سرمایه باشد، تا کسب و کار خود را شروع کرده و به درآمد برسد. بنابراین برای تاسیس یک شخصیت حقوقی باید مبلغی را به عنوان سرمایه یا همان دارایی شرکت تعیین و اعلام نمود. این مبلغ پس از تاسیس شرکت یا موسسه قابل افزایش و یا کاهش می باشد. قانون تجارت برای سرمایه شخص حقوقی حداکثری را تعیین نکرده است و سهامداران می توانند در زمان تاسیس یا پس از آن در قالب افزایش سرمایه، سرمایه خود را افزایش و تغییر دهند. اما برای بسیاری از اشخاص حقوقی مبلغی به عنوان حداقل سرمایه اعلام شده است که این مبلغ برای بسیاری از اشخاص حقوقی یک میلیون ریال می باشد.

از ویژگی های عمده ی سرمایه شرکت، ثابت بودن آن است به این معنا که از مبلغی که به عنوان سرمایه در اساسنامه شرکت یا موسسه اعلام شده است نمی توان برداشت نمود و با برداشت از مبلغ ، از میزان سرمایه کم کنند ضمن اینکه این مبلغ به عنوان تضمین طلب طلبکاران می باشد. همچنین شرکا و سهامداران الزامی به افزایش مبلغ سرمایه ندارند. پس ثابت بودن سرمایه ی ثبت شرکت و موسسه به این معنا نیست که نمی توان مبلغ آن را کاهش یا افزایش داد، ممکن است بنا به شرایط پیش رو اعضا و شرکا و یا سهامداران مجبور به افزایش یا کاهش سرمایه شرکت و یا موسسه شوند. گرچه کاهش سرمایه به ندرت پیش می آید.

در شرکت ‌های سهامی نوعی از سرمایه به نام سرمایه احتیاطی وجود دارد. سرمایه احتیاطی زمانی مطرح می‌شود که شرکت دچار ضرر و زیان می ‌شود و قسمتی از سرمایه شرکت از بین می‌رود. برای سرمایه احتیاطی هیئت‌ مدیره پنج درصد از سود خالص شرکت را در حسابی به نام اندوخته قانونی نگهداری می‌کنند. هدف از ایجاد چنین سرمایه ای این است که در صورتی‌که شرکت با زیان مواجه شد بتواند ضرر و زیان را جبران کند.

همان طور که در مقاله کامل ثبت شرکت بیان کردیم، مطابق ماده 20 قانون تجارت اشخاص حقوقی به 7 نوع تقسیم شده اند: 1) شرکت های سهامی   2) شرکت با مسئولیت محدود    3) شرکت تضامنی    4) شرکت مختلط غیر سهامی   5) شرکت مختلط سهامی    6) شرکت نسبی    7) شرکت تعاونی تولید و مصرف.

این شرکت ها به اعتبار روابط شرکا با یکدیگر و در قبال اشخاص ثالث به چهار نوع تقسیم می شوند:

1) شرکت هایی که مسئولیت شرکای آن فقط محدود به سرمایه می باشد و شرکا به هیچ وجه مسئولیتی بیشتر ندارند، مانند شرکت های سهامی و شرکت با مسئولیت محدود.

2) شرکت هایی که شرکا در قبال طلبکاران و اشخاص هم ضمانت دارند، مانند شرکت های تضامنی و نسبی.

3) شرکت هایی که از امتزاج دو قسم شرکت فوق تشکیل می شوند، مانند شرکت های مختلط.

4) شرکت های تعاونی تولید و مصرف که سوددهی و میزان سرمایه در آن ها زیاد مطرح نیست و به جهت رفاه حال شرکا و امور تعاون تشکیل می شود.

با ملاحظه ی این تقسیم، شرکت های مزبور را به طریق ساده تر می توان به سه قسمت تقسیم نمود: 1)شرکت هایی که فقط سرمایه در آن ها دخالت دارد. 2)شرکت هایی که شخصیت و ضمانت شرکا در آن ها دخالت دارد. 3)شرکت هایی که تعداد شرکا در آن ها دخالت دارد. مانند شرکت های تعاونی.

برخی مواقع شرکت های نوع اول و دوم با یکدیگر ادغام شده و شرکت های مختلط را تشکیل می دهند.

تفاوت آورده و سرمایه شرکت و موسسه:

آورده یعنی مبلغی که شرکا و سهامداران برای تاسیس شرکت به اشتراک می گذارند. آورده پس از انتقال به شرکت به لحاظ حقوقی، تغییر ماهیت داده و عنوان سرمایه می یابد. بدون آورده، سرمایه ای نیز وجود نخواهد داشت.

از دیدگاه حسابداری سرمایه یعنی: حق مالی صاحب یا صاحبان مؤسسه یا شرکت، نسبت به دارایی های شخص حقوقی اعم از مؤسسه یا شرکت.

از دیدگاه حسابداری دارایی یعنی: کلیه اموال و منابع متعلق به یک شخص حقوقی اعم از مؤسسه یا شرکت.

بنابراین آورده شرکاء و سهامداران پس از ورود به شرکت یا موسسه، به دارایی و سرمایه تبدیل می شود. بنابراین سرمایه شرکت و یا موسسه را میتوان مجموعه ای از آورده های نقدی و ارزش آورده های غیر نقدی بیان نمود که در اساسنامه و شرکتنامه اعلام می شوند.

آورده شرکاء به محض تشکیل شرکت و یا موسسه، جز دارایی های شخص حقوقی تلقی شده و از دارایی شخص حقیقی آورنده آن

جدا می شود و تا زمانی که شخص حقوقی اعم از شرکت و یا موسسه با تمامی بدهکاران تصفیه انجام نداده باشد، به عنوان وثیقه تعهدات شخص حقوقی در نظر گرفته می شود. بنابراین باید توجه نمود که به دلیل ماهیت حقوقی، شرکت تاسیس شده مالک آن دارایی و آورده ای می باشد که مجموع آورده های شرکاء می باشد. این دارایی به عنوان سرمایه اولیه و هر مبلغ نقدی و یا اموال غیرنقدی که به شخص حقوقی اضافه می شود، متعلق به شرکت یا همان شخص حقوقی بوده و شرکاء هیچ گونه حق برداشت و یا مالکیت حقیقی بر اموال و یا سرمایه شرکت ندارند و طبق قانون سهامداران اجازه ندارند که به تنهائی آورده خود را مسترد نمایند؛ چرا دوام و بقای سرمایه شرکت بسیار مهم و حیاتی است، پس توجه نمائید که هیچ یک از سهامداران نمی تواند آزادانه آورده خود را دریافت نمایند مگر از طریق فروش سهام خود.

انواع سرمایه شرکت و موسسه:

 آورده های نقدی که همان مبالغ نقدی است که سهامداران پرداخت می کنند.

آورده های غیر نقد مادی و غیر مادی.

پس از اینکه سهامداران و شرکا، آورده های خود را به شرکت وارد نمودند و آن ها را به سرمایه تبدیل کردند، جزوء دارایی های ثابت شرکت و یا موسسه محسوب می شوند. این دارائی ها، در مقابل دارایی های جاری قرار دارند.

دارایی های ثابت دارایی هایی هستند که بر مبنای دوام و استمرار در اختیار شرکت قرار می گیرند، مثل زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات.

دارایی های جاری دارایی هایی می باشد که برای مصرف و خرج کردن در دسترس شخص حقوقی می باشند که به طور عمده و معمول وجوه نقد موجود در حساب های بانکی شرکت و دیگر مبالغ در دسترس، بدهکاران، سهام و سرمایه گذاری می باشد.

دارایی های غیر نقدی غیر مادی شامل چهار دسته می باشند:

1. هزینه های توسعه؛ شامل مجموع هزینه هایی است که از آغاز اجرای یک پروژه ایجاد می شود.   2. امتیازها، حق اختراع ها، مجوزها، علامت تجاری و دارایی ها و حقوق مشابه؛ 3. حق سرقفلی؛  4. پرداخت های در حساب.

دارایی های غیر نقدی مادی شامل مواردی مانند: زمین، ساختمان، کارخانه و ماشین آلات، منضمات ملک، وسایل، ابزارها و تجهیزات می باشد.

سرمایه شامل چه مواردی می شود؟

سرمایه شرکت در مجموع شامل موارد ذیل می شود :
سرمایه سهمی: شامل مبالغ تعهد شده توسط اعضا است.
 سرمایه عاریه ای: عبارت است از مبالغی که توسط سرمایه گذاران تامین می شود و به ازای آورده یا همان سرمایه خود، اوراق قرضه یا اوراق سهام دریافت می کنند.
سرمایه حاصل از کلیه وجوهی که به وسیله اعضاء طلبکاران یا برگشت منافع تامین می شود .
سرمایه و یا دارایی حاصل از سرمایه گذاری کلیه وجوه ذکر شده.

سرمایه سهمی:  سرمایه سهمی اولیه شرکت به عنوان سرمایه اسمی نیز شناخته می شود. با کار انداختن سرمایه اسمی، سرمایه واقعی شرکت حاصل می شود. در صورتی که افرادی دارای مطالبات باشند از سرمایه اسمی جهت پرداخت مطالبات بستانکاران و پرداخت تعهدات و دیون شرکت و یا موسسه استفاده می شود. از دیگر کارایی های سرمایه اسمی این است که در صورتی که شرکت و یا موسسه دارای بدهی هائی باشند، سرمایه اسمی از مواردی است که طلبکاران می توانند با این مبلغ که قبلا به شرکت و یا موسسه تسلیم شده است امید داشته باشند و همچنین در صورت انحلال شرکت و یا موسسه تنها دارایی می باشد که می تواند در دسترس طلبکاران قرارگیرد به همین خاطر هرچقدر سرمایه اسمی بالاتر باشد به نوعی شرکت دارای اعتبار بیشتری می باشد.

سرمایه شرکت سهامی خاص

در شرکت های سهامی خاص تمام مبلغ سرمایه توسط سهامداران موسس تامین می‌شود. سرمایه شرکت سهامی خاص به صورت سهام در بین سهامداران تقسیم‌ می‌شود (جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد سهم و سهام شرکت، می توانید به مقاله سهم و سهام شرکت موجود در سایت موسسه مراجعه فرمائید). سرمایه شرکت را به هر تعداد سهم میتوان تقسیم نمود و برای تقسیم تعداد سهام محدودیتی وجود ندارد.

مطابق ماده 5 قانون اصلاح تجارت، حداقل سرمایه جهت ثبت و تاسیس شرکت سهامی خاص یک ‌میلیون ریال می باشد. همچنین و در ادامه این ماده از قانون تجارت بیان شده است که چنانچه سرمایه شرکت سهامی پس از تاسیس به هر علتی از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود، باید در مدت یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل اعلام شده اقدام شود و یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مورد تائید و اعلام شده در قانون تجارت تغییر شکل یابد، در غیر اینصورت، هر ذی نفعی می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار درخواست نماید.

سرمایه می‌تواند به‌ صورت نقدی و یا غیر نقدی تامین شود. در زمان ثبت و تاسیس شرکت سهامی خاص باید ۳۵ درصد سرمایه اعلام شده نزد بانک واریز و تا زمان انتشار در رونامه رسمی در حساب بانکی شرکت بلوکه شود و گواهی پرداخت ۳۵ درصد سرمایه اولیه در هنگام ثبت شرکت سهامی خاص باید به اداره ثبت شرکت‌ها تقدیم شود.

میزان و ارزش سرمایه غیرنقدی توسط کارشناس رسمی دادگستری برآورد شده و پس از ارزشیابی سرمایه غیرنقدی، معادل آن سهام صادر می‌شود.

سرمایه شرکت سهامی عام

همان طور که اعلام شد سرمایه شرکت سهامی خاص تماما توسط سهامداران موسس تامین می شود اما برای تاسیس شرکت سهامی عام بخشی از سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌شود. مطابق ماده 5 قانون اصلاح تجارت، حداقل سرمایه اولیه برای تاسیس شرکت سهامی عام، پنج میلیون ریال می باشد. همچنین و در ادامه این ماده از قانون تجارت بیان شده است که چنانچه سرمایه شرکت سهامی پس از تاسیس به هر علتی از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود، باید در مدت یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل اعلام شده اقدام شود و یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مورد تائید و اعلام شده در قانون تجارت تغییر شکل یابد، در غیر اینصورت، هر ذی نفعی می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار درخواست نماید.

در این نوع از شرکت هم سرمایه می‌تواند به ‌صورت آورده نقدی یا غیر نقدی باشد. طبق ماده 6 لایحه قانونی اصلاح قانون تجارت، از مبلغ اعلام شده به عنوان سرمایه اولیه باید حداقل ۳۵ درصد در زمان تأسیس شرکت پرداخت شود و مابقی سرمایه یعنی 65%  به‌صورت تعهد بر عهده سهامداران باقی می‌ماند. چنانچه سرمایه شرکت سهامی عام به‌ صورت غیر نقدی باشد، باید تمامی آن در زمان تأسیس تامین شود.

سرمایه شرکت با مسئولیت محدود:

شرکت با مسئولیت محدود  از پرطرفدارترین انواع شرکت‌ ها در ایران می باشد. در این نوع از شرکت، سرمایه شرکت به قطعات سهام تقسیم نمی‌شود و مسئولیت شرکا محدود به میزان سهم الشرکه آن ‌ها در شرکت می باشد. به‌ بیانی ‌دیگر مسئولیت شرکا محدود به سرمایه شرکت می باشد. سرمایه شرکت در شرکت با مسئولیت محدود می‌تواند هم به ‌صورت نقدی و هم به صورت غیر نقدی باشد. سرمایه نقدی در زمان تشکیل شرکت باید به ‌صورت کامل پرداخت شود، البته در شرایط فعلی میتوان مبلغ را به حساب شرکت واریز نکرد و فقط مدیرعامل اقرار به دریافت آن می نماید و سرمایه غیر نقدی نیز باید تقویم و تسلیم شود.

مطابق ماده ۹۶ قانون تجارت، تاسیس شرکت با مسئولیت محدود زمانی دارای وجهه قانونی می باشد که شرکا و سهامداران تمام سرمایه نقدی را پرداخت کرده باشند و بخش دیگر سهم الشرکه خود که به صورت غیرنقدی می باشد تقویم قیمت گذاری و تسلیم شده باشد.

مطابق ماده ۹۷ قانون تجارت، باید در شرکت نامه صراحتا قید شود که سهم الشرکه های غیر نقدی هر کدام به چه میزان تقویم شده است.

سرمایه شرکت تضامنی

سرمایه در این نوع شرکت می‌تواند به‌ صورت نقدی و یا غیر نقدی تامین شود. برای تاسیس این نوع شرکت سرمایه نقدی باید به ‌صورت کامل تامین شده و سرمایه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شود.

سرمایه شرکت تعاونی

شرکت های تعاونی به دو صورت عام و خاص تاسیس می شوند. حداقل سرمایه جهت تأسیس شرکت تعاونی عام یک‌ صد میلیون ریال و برای شرکت تعاونی خاص ده میلیون ریال می باشد. این مبلغ می تواند به ‌صورت آورده نقدی و یا غیر نقدی تامین شود. جهت ثبت و تاسیس شرکت تعاونی باید حداقل یک‌ سوم سرمایه را تامین نمود و چنانچه بخشی یا تمامی سرمایه غیر نقدی هم باشد باید تسلیم و تقویم شود.

سوالات متداول پیرامون سرمایه شرکت و موسسه:

آیا میتوان مهارت فنی، حق انتفاع یا اعتباری خود را به عنوان آورده غیر نقدی محسوب نمود؟

مواردی را میتوان به عنوان سرمایه محسوب نمود که یا نقدی باشد مانند پول و یا اموال اعم از مادی و غیر مادی که قابل تبدیل به پول و وجوه نقدی باشد، به همین دلیل، چنانچه شخصی بخواهد کار و مهارت خود را به عنوان سرمایه اعلام نماید قابل قبول نمی باشد. کاری که شریک در شرکت انجام می دهد به صورت منفعت و زیانی محاسبه می شود که شخص با خود به شرکت وارد نموده است، بنابراین و با توضیحات ارائه شده نمیتوان کار و مهارت شرکاء را به عنوان سرمایه شرکت محاسبه نمود چرا که زیرا کار و مهارت شریک قابل توقیف و یا فروش نمی باشد.

آیا می توان شرکتی تأسیس نمود که تمامی سرمایه آن را آورده غیر نقدی تشکیل دهد؟ از شرایط تشکیل و تاسیس اشخاص حقوقی این است که بخشی از سرمایه به صورت نقد به شرکت وارد شده باشد به این دلیل که سرمایه نقدی شرکت تضمین پرداخت طلب طلبکاران شرکت است و طلبکاران نمی توانند فقط به آورده های غیر نقدی شریک امیدوار باشند.